Tajemniczy złoty skarb z Witaszkowa

5 października 1882 roku pewien chłop, pracujący przy kopaniu drenażu z pomocą pługa na skraju pola, natrafił na cenne przedmioty. Na początku rolnik nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia zanieczyszczonych i brudnych fragmentów ceramiki. Dopiero po dwóch dniach, gdy wrócił, a deszcz oczyścił znaleziska, odkrył złote przedmioty i broń podczas kontynuacji prac. Początkowo nie przeprowadzono fachowego badania miejsca odkrycia, i do dziś nie jest jasne, czy znalezisko to było grobem czy pozostałościami osady. Znalezione przedmioty trafiły w posiadanie miejscowego właściciela ziemskiego, Heinricha zu Schoenaich-Carolatha, jednak niejasne jest, czy zostały one skonfiskowane, czy chłop dobrowolnie je oddał.

fot. Znalezisko złota scytyjskiego z Vettersfelde-Witaszkowo; autor: Witold Hensel;Wikipedia; Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe .

Bezpośrednio po odkryciu skarbu lokalni poszukiwacze, w tym miejscowy jubiler, przeprowadzili dodatkowe wykopaliska. Odkryto naczynia gliniane, miejsce do gotowania oraz, w pewnej odległości, bruk. Niestety, niewłaściwie przeprowadzone prace zniszczyły potencjalne wskazówki dotyczące interpretacji miejsca odkrycia. Położenie znalezisk wskazywało, że poszczególne przedmioty były przechowywane w naczyniu ceramicznym. Przez ślady ognia zachowane na niektórych przedmiotach pierwotnie przypuszczano, że pochodziły one z pochówku ciałopalnego, co było praktykowane przez ówczesnych mieszkańców wczesnej epoki żelaza. Jednak nie znaleziono żadnych ludzkich szczątków.

fot. Natyss; Wikipedia; domena publiczna

W 1920 roku Carl Schuchhardt, dyrektor Działu Przedhistorycznego Muzeum Etnograficznego w Berlinie, przeprowadził pierwsze profesjonalne wykopaliska. Podczas kopania rowów znaleziono resztki budowli słupowej. Schuchhardt, przekonany, że natknął się na osadę, odrzucił hipotezę, że Vettersfelder Goldschatz był grobem. Już w 1928 roku znalezisko zostało przypisane kręgom kulturowym Scytów. Przez długi czas prawdziwe położenie zapomniano. Dopiero w 2001 roku amerykański archeolog Louis D. Nebelsick wraz z prof. UKSW dr. hab. Zbigniewem Kobylińskim ponownie odnaleźli i poddali badaniom miejsce znaleziska, potwierdzając teorię, że była to osada. W latach 2002-2004 przeprowadzono dalsze wykopaliska, odkrywając kolejne resztki budowli słupowej, ślady ogniska, bruk, perłowy naszyjnik i ceramikę z wczesnej epoki żelaza.

fot. Sailko; Wikipedia; Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported License .

Skarb składa się z biżuterii, przedmiotów użytkowych i broni. Wyjątkowym eksponatem jest ryba o długości 41 centymetrów i wadze 608 gramów. Część znalezisk trafiła do Berlina i była częścią skytyskiej zbroi książęcej datowanej na około 500 r. p.n.e. Inne mniejsze przedmioty zostały sprzedane i przetopione.

Złota ryba, która prawdopodobnie zdobiła tarczę, jest ozdobiona motywami zwierzęcymi, takimi jak walka między panterą a dzikiem oraz między lwem a jeleniem, jednoznacznie wskazując na grecki charakter pracy. Obiekt ma 41 cm długości i składa się z grubego złotego blachy. Tułów jest podzielony na dwie sekcje obrazowe. W górnej połowie widnieją zwierzęta lądowe, a w dolnej grupa różnorodnych ryb, z przodem w postaci męskiego stworzenia rybiego, chwytającego jedną z ryb za ogon. Ogon ryby jest ozdobiony ptakiem z rozpostartymi skrzydłami i dwoma głowami barana. Z tyłu obiektu znajdują się uchwyty, które pozwalały go przytwierdzić do tarczy za pomocą skórzanych pętli.

fot. Sailko; Wikipedia; Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported License .

Drugim, większym przedmiotem jest phalera składająca się z czterech dysków, przymocowana do płyty pancerza. Również tutaj widoczne jest polowanie, w którym drapieżniki ścigają swoje ofiary, obok psa, byka i kozła. Oprócz możliwości zamocowania na pancerzu, rozważa się również, czy zarówno zdobienie ryby, jak i phalera, mogły ozdabiać futerał na strzały i łuk.

fot. Sailko; Wikipedia; Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported License .

Skarb zawierał także inne fascynujące przedmioty, takie jak rękojeść miecza z dekoracją drucianą, kamień szlifierski osadzony w złocie, złoty cylinder, bransoletę z głową węża, złoty łańcuch i wiele innych.