Unikatowa rzymska płaskorzeźba odkryta w Vindolandzie pod Wałem Hadriana

W sercu dawnej rzymskiej granicy brytyjskiej, tam gdzie żołnierze Imperium stawiali opór barbarzyńcom, odnaleziono rzeźbę, która po 1800 latach znów przemawia głosem zwycięstwa. Płaskorzeźba bogini Wiktorii, odkryta w forcie Vindolanda nieopodal Muru Hadriana, to nie tylko artystyczny relikt – to świadectwo militarnego triumfu i nadziei na pokój w niespokojnych czasach panowania dynastii Sewerów.

Powrót bogini Zwycięstwa

Rzymska bogini Wiktoria, znana Grekom jako Nike, symbolizowała zwycięstwo – i to nie tylko na polu bitwy, ale także duchowe triumfy cywilizacji nad chaosem. Jej najnowszy, wyjątkowo dobrze zachowany wizerunek, został odkryty na terenie fortu Vindolanda w północnej Anglii, tuż przy słynnym Murze Hadriana. Jak informuje Vindolanda Trust, płaskorzeźba datowana na około 213 rok naszej ery, została odnaleziona przez parę doświadczonych wolontariuszy: Jima i Dilys Quinlan z Merseyside, którzy od ponad dwóch dekad wspierają prace archeologiczne w tym miejscu.

Płaskorzeźba została wykonana z piaskowca i mierzy 47 cm wysokości, 28 cm szerokości i 17 cm głębokości. Jej misternie rzeźbione detale i zachowane kontury sugerują, że stanowiła część większego elementu architektonicznego, być może łuku triumfalnego lub monumentalnej bramy, która upamiętniała zakończenie krwawych kampanii wojennych.

Artefakt z czasów przemiany

Vindolanda, jeden z najlepiej zachowanych rzymskich fortów w Brytanii, była w czasach rzymskich ważnym punktem strategicznym. Odkrycie datowane na pierwszą dekadę III wieku n.e. przypada na okres tuż po kampaniach cesarza Septymiusza Sewera i jego syna Karakalli. Był to czas intensywnych działań militarnych, które nie tylko przekształciły północną granicę Imperium, ale też wzmocniły obecność rzymską w regionie.

Dr Andrew Birley, dyrektor wykopalisk z Vindolanda Trust, zwraca uwagę, że znalezisko ma wymiar zarówno historyczny, jak i symboliczny:
– Rzymskie forty to nie tylko wojskowe struktury – były też miejscem życia, duchowości i pamięci. Figura Wiktorii ukazuje, jak ważne były symbole zwycięstwa i stabilizacji dla żołnierzy, którzy przebywali na tej odległej rubieży imperium.

Monumentalna brama i ślady koloru

Zachowany fragment płaskorzeźby, zgodnie z ustaleniami badaczy, mógł być pierwotnie ramą dla panelu inskrypcyjnego – prawdopodobnie dedykowanego pokojowi i triumfowi. Obecność Wiktorii nad koszarami piechoty sugeruje, że miejsce to miało również funkcję reprezentacyjną, być może będąc sceną uroczystości czy przysięg wojskowych.

Barbara Birley, kuratorka Vindolanda Trust, zauważa, że rzeźba nie została jeszcze oczyszczona, co umożliwi specjalistyczne analizy w poszukiwaniu śladów oryginalnego pigmentu. – Rzymskie rzeźby często były bogato malowane, a kolory nadawały im dodatkowej symboliki. Nasza analiza może dostarczyć cennych informacji o estetyce i technice rzymskich artystów – podkreśla Birley.

Dzięki wiedzy i ekspertyzie profesora Roba Collinsa z Uniwersytetu Newcastle udało się oficjalnie zidentyfikować postać jako Wiktorię. To potwierdza, że rzeźba miała nie tylko estetyczne, ale także propagandowe znaczenie.

Nowa gwiazda muzeum Vindolanda

Zabytkowy relief zostanie udostępniony publiczności w 2026 roku w ramach specjalnej wystawy „Najnowsze znaleziska”. Organizatorzy spodziewają się, że stanie się on jedną z głównych atrakcji dla zwiedzających – zarówno pasjonatów historii starożytnej, jak i tych, którzy chcą doświadczyć historii w namacalny sposób.

Vindolanda już dziś jest miejscem unikatowym – odkryto tu między innymi słynne tabliczki pisane atramentem, buty rzymskich legionistów, a także przedmioty codziennego użytku sprzed blisko dwóch tysięcy lat. Odkrycie Wiktorii wpisuje się w ciąg spektakularnych znalezisk, które rzucają światło na życie codzienne i duchowe społeczności zamieszkującej rzymską Brytanię.

Choć płaskorzeźba liczy sobie niemal dwa tysiące lat, jej przesłanie pozostaje aktualne. To nie tylko wyraz militarnej potęgi, ale też przypomnienie, że nawet w czasach wojny i niepewności ludzie potrzebują znaków nadziei i trwałości. Wiktoria – triumfująca bogini – staje się na nowo ambasadorką antycznego świata, przemawiając do nas przez wieki z kamiennego reliefu odkrytego w sercu brytyjskiego pogranicza.

źródło: Fundacja Vindolanda

fot. The Vindolanda Trust